Herinneringen aan de trekschuitvaart
Historicus Jacques Moerman vertelt in deze achtste en tevens laatste blogpost over de herinneringen aan de trekschuitvaart. De andere blogposts over de geschiedenis van de Delflandse trekvaarten vind je hier.
In 1985 verscheen de studie ‘Molens, gemalen en andere waterstaatkundige elementen in Midden-Delfland. Een inventarisatie van hun cultuurhistorische waarden.’ In een aparte paragraaf wordt een beschrijving gegeven van de nog herkenbare elementen uit de trekschuitperiode in de vaarroute Delft-Maassluis/Vlaardingen. Als je de lijst van toen naast de situatie van nu legt, ontdek je al snel dat er in de vorige eeuw toch verschillende herinneringen aan de trekvaart zijn weggevallen. Anderzijds is er ook een flink aantal verwijzingen naar dit vervoer bijgekomen.
In 1985 was het jaagpad langs de Vlaardingse Vaart en de Noordvliet nog geheel intact. Nu is dit traject hier en daar verbreed als fietspad, waar tegenliggers elkaar gemakkelijk kunnen passeren. Ook zijn er plaatsen waar aan de voet van de dijk een geasfalteerd fietspad is aangelegd. Het trekpad, nu voornamelijk voetpad, heeft daar wel zijn oorspronkelijke breedte behouden. Langs de Noordvliet, tussen de Vlaardingse Vaart en de Middelwatering (Kwakelweg), ligt op de oorspronkelijke jaagroute momenteel een geasfalteerd fietspad.
De wijzigingen zijn na 1985 aangebracht in het kader van de Reconstructie van Midden-Delfland. Het gebied is ten behoeve van de recreatie beter ontsloten. Tot de werkzaamheden behoorde ook de versterking van diverse dijktrajecten. Aanvankelijk was er een plan om de gehele jaagroute van een breed geasfalteerd fietspad te voorzien. Hierop zijn amendementen ingediend, die uiteindelijk hebben geleid tot de huidige situatie.
Bruggen verwijzen nog naar de trekvaart
Het pand ‘De Bolk’ op de hoek van de Coenderstraat en Buitenwatersloot was heel lang een herberg nabij het uit- en instappunt van de trekschuit op Maassluis. Oorspronkelijk was hier een viskantoor gevestigd; de naam ‘bolk’ verwijst naar een schelvissoort. De brug er tegenover heet vanouds Commissarisbrug, omdat de commissaris van de veerdienst op Maassluis hier aan de kadezijde zijn kantoor had. Aan de noordzijde van de Buitenwatersloot, richting Den Hoorn, ligt een houten bruggetje op twee oude gemetselde brughoofden van gele ijsselsteen (zie het schilderij van Jongkind).
De ijzeren brug tegenover de voormalige rooms-katholieke kerk van Hodenpijl dateert van 1859. In het midden van de brug bevindt zich op beide leuningen nog een restant van een constructie, waarop oorspronkelijk een rol (met aan weerszijden een opstand) was bevestigd. De groeven in de leuning zijn bewust aangebracht om het afglijden van de jaaglijn te voorkomen. De huidige Paardenbrug over de Gaag in het dorp Schipluiden werd in 1870 vernieuwd. De stad Delft vergoedde toen nog de helft van de kosten, namelijk 430 gulden, een kwart, 215 gulden, werd bijgedragen door de schippers van de vaste veerschuiten, terwijl Schipluiden voor de rest en het onderhoud moest zorgen.
Rolpalen en aflopende brugleuningen
Schuin tegenover het gemeentehuis van Midden-Delfland staan sinds enkele jaren langs de rijweg drie rolpalen. Ze zijn op de bijgevoegde afbeelding te zien. In de bocht van de Gaag, tegenover de begraafplaats, staan nog twee originele rolpalen, die hier destijds voor een goede passage van de trekschuit moesten zorgen. In dit geval zijn het ijzeren U-binten met houten rollen. Dit voorbeeld is gebruikt voor de plaatsing van enige nieuwe rolpalen in de vaarroute. Nabij de Tramburg, die in 1912 is aangelegd, bevindt zich aan de voet van de kade nog een pad bestraat met waalklinkers, dat voor de passerende jaagpaarden was bedoeld.
De hoogte tussen de kade en de brug is te gering voor paarden. Het bruggetje in het jaagpad nabij het oude gemaal van de Holierhoekse en Zouteveense polder heeft aan de waterkant een aflopende leuning, die herinnert aan de jaagperiode. Dit is eveneens het geval bij het bruggetje in het eerste deel van de trekroute langs de Noordvliet en bij de brug over de Middelwatering.
De Noordvliet wordt ook wel aangeduid met de naam Maassluisse Trekvaart. In Maassluis heten de ter weerszijden gelegen straten Veerstraat N.Z. (noordzijde) en Veerstraat Z.Z. (zuidzijde). Aan het eind van de route in Vlaardingen ligt de Delftseveerweg. Tot 1869 voeren de trekschuiten ver de binnenstad in. Op de hoek van De Waal ligt nog het Veerplein. De Vlaardingse Vaart werd in Vlaardingen vroeger de Delftsche Vaart genoemd.
Recente verwijzingen naar de trekvaart
Op tien locaties staan zuilen met informatie over de trekvaartroute en de naaste omgeving. In Maassluis vond de reconstructie van de Monstersche sluis plaats (1918) en de gevelsteen van herberg ‘De Goude Leeuw’ is weer in het zicht gebracht (2019). In het najaar van 2022 keert op de kade nabij boerderij Zonnehoeve in Vlaardingen een windas (overtoom) terug. Met dit waterstaatkundige element werden schuitjes vanuit de laag gelegen polder overgehaald naar het hoger gelegen boezemwater en vv. Vaararrangementen, ook met een jaagpaard, zijn in de afgelopen jaren succesvol verlopen en zullen in de toekomst worden uitgebreid.
De komst van ‘De Goude Leeuwin’, een gereconstrueerde trekschuit (snik), maakt vanaf 2022 historische vaartochtjes vanuit Maassluis mogelijk. De schilder Jongkind heeft in brons in de vaarroute (op de hoek van de Noordvliet en Vlaardingse Vaart) in 2019 een fraaie plek gekregen. Hier stak hij vanaf zijn woonplaats Maassluis met het veerbootje over.
Samenvattend: De trekvaartroute Delft-Maassluis/Vlaardingen is na 2015 in het kader van de Provinciale Erfgoedlijn Trekvaarten veel duidelijker op de kaart gezet. Als laatste zijn speciale wandel-, fiets- en vaarroutes ontwikkeld, waarin het verhaal van de trekvaartroute met naaste omgeving centraal staat.
