Trekvaartroutes door Midden-Delfland
De trekschuit was ruim 250 jaar het voornaamste vervoermiddel in Holland, waaronder ook in Midden-Delfland. Historicus Jacques Moerman deelt in deze tweede blogpost over de komst en de route van de Delflandse trekvaarten. Zijn eerste blogpost vind je hier.
Het ontstaan
Het vervoer over water was gedurende eeuwen de meest ontwikkelde en betrouwbare wijze van transport. Trekschuiten waren de eerste en enige vorm van openbaar vervoer. Alle grote plaatsen in Holland waren over water te bereiken. Het trekvaartnetwerk in Holland – nu ook wel aangeduid als de Intercity van de Gouden Eeuw – werd in de zeventiende en achttiende eeuw in de gehele westerse wereld bewonderd.
De aanleg van de routes kan vergeleken worden met de grootste infrastructurele projecten in de moderne tijd. Hoewel de waterwegen er gewoonlijk al lagen, moesten er toch allerlei aanpassingen plaatsvinden om deze voor het vervoer optimaal te kunnen gebruiken. Schepen werden altijd al benut voor het transport van goederen en ook het gebruik van paarden kwam al lang voor. Nieuw was in de zeventiende eeuw dat paarden structureel en op grote schaal werden ingezet voor het personenvervoer over water.
De eerste reguliere trekschuitdienst in Holland werd in 1632 geopend tussen Amsterdam en Haarlem. Het netwerk van trekvaarten ontwikkelde zich in de periode 1632-1666. Delft werd verbonden met Den Haag, Leiden, Rotterdam, Maassluis en Vlaardingen. Voor Midden-Delfland is vooral de verbinding met de laatste twee plaatsen belangrijk. Door de aanleg van de trekvaartroute naar Maassluis zou de vis uit deze plaats in twee uur in Delft zijn. Tweemaal zo snel als voorheen. In 1640 werden de eerste plannen gemaakt; vijf jaar later was de route gereed. De totale kosten bedroegen ruim 30.000 gulden; twee derde werd betaald door de stad Delft, een derde door de heer van Keenenburg, die ambachtsheer van Schipluiden, Maasland en Maassluis was.
De route
Tussen Delft en Den Hoorn werd een pad aan de rijwegzijde benut. Daarna volgden de paarden de versterkte kade van de Kerkpolder tot Schoutjansheul, de brug voor het dorp Schipluiden. Vanaf dit punt werd de rijwegzijde gebruikt tot de Valbrug in Schipluiden. Hierna liepen de paarden langs de woningen aan de smalle kant van de Vlaardingse Vaart. De bewoners, die aan het water hun wasstoepen hadden, keerden zich tegen het gebruik van de kade voor hun huizen. Als gevolg van dit protest kwam er op kosten van Delft een Paardenbrug, net voorbij het bewoningslint aan de Vlaardingsekade.
De route liep verder over de Vlaardingsekade naar de Noordvliet. Hier kwam een overzetveer bij het Rechthuis van Zouteveen, waar de jaagpaarden met een schouw, een platte schuit, overgezet werden naar het trekpad langs de Noordvliet richting Maassluis. De dienst vond zesmaal per dag plaats. Binnen enkele jaren leverde de trekschuitdienst Delft – Maassluis winst op.
Het succes deed de stad Vlaardingen besluiten het jaagpad vanaf het Rechthuis van Zouteveen naar Vlaardingen geschikt te maken voor het vervoer naar Delft en Maassluis. In 1657 was deze route, waarin ook Delft participeerde, gereed. Dagelijks voeren er twee schuiten van Vlaardingen naar Delft en weer terug. Maassluis werd eenmaal per dag vanuit Vlaardingen aangedaan.
Belangstelling
De trekschuitroutes tussen Delft – Maassluis/Vlaardingen zijn (door de auteur van dit stuk) in enkele hoofdstukken beschreven in het nieuwe boek ‘Atlas van de trekvaarten in Zuid-Holland.’ Ook krijgen deze vaste aandacht binnen de Provinciale Erfgoedlijn Trekvaarten. Recentelijk is met financiële hulp van de provincie, onder de titel ‘Beleef de Delflandse Trekvaarten!’, een routekaart uitgegeven voor wandelaars, fietsers en varenden. Deze kaart is onder andere verkrijgbaar in ‘Museum Het Tramstation’ te Schipluiden en Museum ‘De Schilpen’ te Maasland. Een digitale versie van de routekaart (PDF) download je hier.
In het Tramstation is tot zondag 7 november nog een tentoonstelling te zien over het trekvaartvervoer in de regio.
